31/7/2018

Bu yıl tütün tarlalarında zarara neden olan hastalık etmeni DOMATES LEKELİ SOLGUNLUK VİRÜSÜ HASTALIĞI’dır (TSWV - tomato spotted wilt tospovirus).

Virüsün belirli yeri merkezinde leke olan konsantrik halkalar, kenarı beyaz nekrotik bölge, nekrotik beyaz lekeler, ana veya yan damarların etrafında eğrelti otu veya meşe yaprağı şeklinde beyaz renkte nekrotik çizgiler görülür. Hastalık en önemli tahribatını sistemik enfeksiyon sonucu oluşan tepe nekrozlarından sonra gösterir. Tepe ve gövde nekrozu sonucu hastalıklı bitki o tarafa doğru kıvrılır, yapraklarda şekil bozukluğu olur. Erken dönem bulaşmalarda, yani fidelikte veya dikimden hemen sonraki bulaşmalarda, bitkide cüceleşme görülür. Belirtiler konukçular arasında hatta aynı bitkide bile değişiklik gösterir.

HASTALIĞIN TÜTÜNE BULAŞMASI

Hastalığın bulaşması vector thripslerle olmaktadır. Virüsü taşıyan en az 10 thrips türü vardır ve bunlardan ikisi bölgemizde bulunmaktadır (thrips tabaci ve frankliniella occidentalis).

TSWV 1000’den fazla bitkiyi enfekte eder ve pek çok tarla ve bahçe ürünlerinde ekonomik zarara neden olur. Bazı alanlarda virüs yaygın olarak bulunur, yabancı otlat ve doğal bitkilerde de hastalık oluşturur.

Yapılan araştırmalarda çok yoğun thrips popülasyonunun olduğu bölgelerde %80-95 orta ve zayıf derecedeki popülasyonlar için de %2-45 arası hastalığın yayılış oranı tespit edilmiştir.

Hastalığın tütüne veya bir kültür bitkisi veya yabancı ota bulaşması thrips larvalarının hastalıklı bitki özsuyunu emgi suretiyle virüsü vücutlarına almasıyla başlar, virüsü alan larva ergin dönemde de virüsü bulaştırmaya devam eder. Ergin thrips virüsü alamaz. Yani bulaşmalar sadece larva döneminde hastalıklı bitkide beslenen thiripslerle olur. Larva döneminde hastalıklı bitkide beslenmeyen ergin thirips hastalık bulaştıramaz.

MÜCADELEYİ ZORLAŞTIRAN ŞARTLAR

• Virüs hastalığının ilaçlı mücadelesinin olmaması,
• Hastalığın çok konukçusunun olmasından dolayı mücadeleyi zorlaştırması,
• Ilıman geçen kışlarda virüs bulaştırıcı thrips türlerinin kışlaması ve hastalığı yayması,
• Toplu mücadelenin yapılamaması.

Virüs hastalığının özelliği olarak yüksek sıcaklıklarda, 32 derece ve üzerinde, hastalık uyku devresine girmekte belirti vermemektedir. Fidelik devresinde hastalığı alan bitki tarlaya dikildiğinde dahi hava sıcaklığının düşmesi sonucunda belirti verir. Bu da üreticileri yanıltmaktadır. Thrips olmadığı halde hastalığın görülmesi, bitkinin hastalığı fide devresinde aldığını göstermektedir.

Bölgemizin neredeyse en önemli gelir kaynağı olan tütünün sorunlarına gerektiği şekilde değinilmemesi, zararlılarla mücadele, gübreleme, sulama ve yeni tekniklerin kullanımı olmak üzere, üreticilerin çoğu duymayla veya eskiden gördüğü şekilde yapması, normalin çok üzerinde üretim maliyetiyle üretim yapmaktadır. Bölgemizde üretimi arttırıcı faaliyetler ve üretim maliyetlerini düşürücü çalışmalar oldukça yetersizdir. Bölge üreticisinin üretiminin birçok aşamasında ciddi eğitime ve bilgilendirmeye ihtiyacı vardır.

TÜTÜNDE MÜCADELE

Virüs hastalığının ilaçlı mücadelesinin olmaması, koruyucu mücadeleleri önemli kılmaktadır. Bu şartlarda yapılabilecekler aşağıdaki belirtilmektedir:

• Fidelikte yabancı ot mücadelesine önem verilmesi,
• Fideliklerde ve yakınında domates, patates, soğan gibi bitkilerin bulunmamasına dikkat edilmesi,
• Fidelik etrafındaki yabancı otların temizlenmesi.
• Sağlıklı fide yetiştirmeye özen gösterilmeli (bu yıl bulaşma %70-80 oranında fidelikte olmuştur). Özellikle fidelerin erken donemde virüsle bulaşmasını önlemek için doğru zamanda doğru ilaçlama gerekir. Virüsün yayılmaması için fidelikte thrips tuzakları kullanılmalı ve thrips hareketliliği başladığında üreticiler uyarılarak ilaçlamaya başlanması gerekir. Devamında fidelik ilaçlamaları belli aralıklarla dikim sonuna kadar devam ettirilmeli.
• Dikimi yapılan tarlalara thrips tuzakları konulmalı ve thrips popülasyonu izlenmeli.
• Dikim yapılan tarla aynı gün akşam üzeri ilaçlanmalı. Thripsler rüzgar vasıtasıyla çok geniş bir alana yayılabilmektedir ve her yerde bulunmaktadır. Bu ilaçlamalar koruyucu amacıyla uygulanmalı.
• Dikimi yapılan tarlaya 7 ila 10 gün aralıklarla ikinci ve üçüncü ilaçlamalar doğru bir şekilde yapılmalıdır. Bütün üreticilerin bu mücadeleyi yapması thripslerin ve dolayısıyla virüs hastalığının yayılmasını önlemek açısından önemlidir.
• Üreticiler bu mücadele için eğitilmeli ve bu hastalığın nasıl oluştuğu kendilerine iyice anlatılmalı.

Bölgemizde maalesef birçok üretici bu hastalığın thripslerle bulaştığına hala inanmamakta ve bunu başka sebeplere bağlamaktadırlar. Bazen 5 günlük gecikmiş ilaçlama dahi özellikle fidelikte büyük zararlara yol açmaktadır.